Wysłuchanie małoletniego w sprawach rodzinnych – nowe standardy
Od 15 lutego 2024 r. obowiązują nowe zasady dotyczące wysłuchania małoletniego w sprawach rodzinnych. Celem wysłuchania jest poznanie zdania dziecka, które powinno być brane pod uwagę, szczególnie w sprawach, które dotyczą dziecka. Nowe zasady dotyczące wysłuchania małoletniego w sprawach rodzinnych mają przyczynić się do lepszej realizacji praw dziecka oraz wsłuchania się w jego głos i potrzeby.
Zgodnie z nowelizowanym art. 2161 k.p.c., sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha go oraz stosowanie do okoliczności uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenie. Wysłuchanie jest możliwe jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala (ustawodawca nie określa dolnej granicy wieku, w którym dziecko może być wysłuchane. Spełnienie przesłanek musi być ocenione przez sąd w świetle okoliczności sprawy w odniesieniu do konkretnego małoletniego dziecka. Dziecko musi wyrazić zgodę na wysłuchanie. Jeśli odmów wówczas sąd nie może go wysłuchać. Zgodnie z art. 576 § 3 k.p.c. te same zasady wysłuchania w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka obowiązują w postępowaniu nieprocesowym. Należy podkreślić, że wysłuchanie dziecka może nastąpić tylko raz w toku postępowania, chyba że dobro dziecka wymaga ponownego przeprowadzenia tej czynności lub potrzebę ponownego wysłuchania zgłasza dziecko. Wówczas czynność przeprowadza ten sam sąd, chyba że jest to niemożliwe lub stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka, co wynika z art. 2161 § 2 k.p.c. Decyzja sądu o odstąpieniu przez sąd od wysłuchania musi być podjęta najpóźniej przed zakończeniem postępowania. Istotne jest to, że sąd wskazuje wtedy w protokole rozprawy, z jakich przyczyn nie wysłuchał dziecka.
Proces wysłuchania małoletniego wynika z dodanego przepisu art. 2162 k.p.c. Przepis ten stanowi, że co do zasady, wysłuchanie dziecka odbywa się na posiedzeniu niejawnym, w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach w siedzibie sądu (zazwyczaj w tzw. niebieskim pokoju). Jeżeli jednak dobro dziecka tego wymaga może się ono odbyć poza siedzibą sądu.
W wysłuchaniu dziecka, oprócz sędziego, może brać udział wyłącznie biegły psycholog. Dzieje się to wówczas, gdy z uwagi na stan zdrowia, rozwój umysłowy lub wiek dziecka niezbędne jest zapewnienie mu pomocy psychologicznej podczas wysłuchania lub zachodzi konieczność udzielenia pomocy sędziemu w zakresie rozpoznania potrzeb dziecka podczas wysłuchania. Co ważne w wysłuchaniu nie mogą brać udziału rodzice ani ich pełnomocnicy. Z wysłuchania sporządza się notatkę, czynność ta nie jest nagrywana.
