Początek biegu terminów do wytoczenia powództwa przez dziecko o zaprzeczenie ojcostwa, zaprzeczenie macierzyństwa oraz ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa po zmianie ustawy w 2019r.

Często klienci zadają pytanie od kiedy biegnie termin do wytoczenia przez dziecko powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa, zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa. Wątpliwości budzi przede wszystkim to, czy termin ten ma charakter a tempore scientiae czyli jego bieg rozpoczyna chwila pozyskania przez dziecko wiedzy o swoim pochodzeniu czy może a tempore facti kiedy to rozpoczęcie biegu terminu jest uwarunkowane wystąpieniem określonego faktu np. osiągnięciem pełnoletności.

Termin wytoczenia powództwa przed nowelizacją k.r.o. z 2019 r.

 Pierwotnie termin był oznaczony w taki sposób, że dziecko mogło wytoczyć powództwo o:

• zaprzeczenie macierzyństwa,
• powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki,  (art. 70 § 1 k.r.o)
• ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, (art. 81 §2  k.r.o)
  – w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletności (art. 10 k.c.) 

Przy czym, nie miało znaczenia, kiedy dziecko dowiedziało się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia jako jego matka nie jest jego matką bądź nie pochodzi od męża swojej matki. Istotnym jest, że 3 letni termin miał charakter terminu prekluzyjnego, więc jego upływ wykluczał możliwość skutecznego dochodzenia roszczenia przez dziecko. Powództwo wniesione przez dziecko po upływie 3 lat od osiągnięcia przez niego pełnoletności podlegało oddaleniu przez Sąd. W takim wypadku jedynym sposobem na zaprzeczenie macierzyństwa, zaprzeczenie ojcostwa ustalenie bądź ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa było wniesienie powództwa przez prokuratora .[1] (art. 61¹⁶ k.r.o, 86 k.r.o)

Potrzeba zmian na gruncie k.r.o

W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że potrzeba zmian w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie prawa filiacyjnego wynika z wyroku z 16.05.2018 r., SK 18/17, OTK-A 2018/25 mocą którego TK uznał, że art. 70 § 1 k.r.o. w zakresie, w jakim określa termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa męża matki niezależnie od daty powzięcia wiadomości przez pełnoletnie dziecko o tym, że nie pochodzi od męża matki, jest w tym zakresie sprzeczny z art. 30 w zw. z art. 47 w zw. z  art. 31 ust. Konstytucji RP. Celem harmonizacji przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego znowelizowano również art. 61¹⁴ § 1 k.r.o. dotyczącego zaprzeczenia macierzyństwa i art. 81 § 2 k.r.o. dotyczącego ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa.

Jaki jest termin do wytoczenia powództwa obecnie?

Na gruncie obowiązujących przepisów termin w każdym z wymienionych wyżej przypadków wynosi rok od powzięcia przez dziecko wiedzy o okoliczności uzasadniającej wszczęcie postępowania. Jeżeli doszło do pozyskania istotnej wiadomości o pochodzeniu jeszcze przed dniem osiągnięcia pełnoletności to początek biegu rocznego terminu wyznacza data uzyskania przez dziecko pełnoletności.

Ciężar dowodu

Ciężar wykazania tego faktu będzie spoczywał na powodzie (art. 6 k.c.), który może skorzystać z wszelkich środków dowodowych przewidzianych w procedurze cywilnej dla udowodnienia swojego żądania.

[1] A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 61(14).