Wpływ wyroku unieważniającego uznanie dziecka na obowiązek alimentacyjny mężczyzny, który uznał dziecko

Przyczyny uzasadniające unieważnienie uznania dziecka mogą być różne, stąd też prawo do wszczęcia postępowania przysługuje zarówno mężczyźnie, który uznał dziecko, matce tego dziecka oraz samemu dziecku po osiągnięciu pełnoletności. Często zdarza się, że jedna ze stron została intencjonalnie wprowadzona w błąd co to istnienia stosunku pokrewieństwa. W dalszej kolejności pojawia zasadnicza wątpliwość jaki jest wpływ wyroku unieważniającego uznanie dziecka na obowiązek alimentacyjny mężczyzny, który uznał wcześniej ojcostwo? Czy taki wyrok rodzi obowiązek zwrotu świadczenia alimentacyjnego na utrzymanie i wychowanie dziecka pobranego do czasu unieważnienia uznania ojcostwa?

Jaki jest charakter prawny wyroku unieważniającego uznanie dziecka?

Zaprzeczenie ojcostwa i uznanie jego bezskuteczności to instytucje, których celem jest unieważnianie dotychczasowego stosunku rodzicielskiego. Wyrok, który unieważnia uznanie dziecka działa z mocą wsteczną, co oznacza, że istniejąca więź biologiczna jest uznawana za niebyłą.  W innym przypadku powstałaby nieznana konstrukcja ojcostwa czasowego.

Jakie są skutki unieważnienia uznania dziecka dotyczące obowiązku alimentacyjnego?

Uprawomocnienie się wyroku zaprzeczającego uznanie ojcostwa bądź uznającego jego bezskuteczność powoduje, że na gruncie prawnym stosunek rodzicielski nie istniał. Zasadniczym wyłomem od konsekwencji związanych ze wstecznym działaniem wyroku są kwestie alimentacyjne. Można spotkać się z mniejszościowym poglądem, że osobą zobowiązaną do zwrotu zrealizowanego świadczenia powinna być matka, która będąc świadoma braku pokrewieństwa danego mężczyzny z jej dzieckiem potwierdza nieprawdę, a w przypadku, kiedy doszło do ustalenia ojcostwa dziecka – biologiczny ojciec tego dziecka.

Jednak zgodnie z przyjętą przez Sąd Najwyższy linią orzeczniczą „Nie ulegają więc zwrotowi alimenty dotychczas zapłacone, natomiast od prawomocności wyroku uchylającego ojcostwo ustaje obowiązek dalszych świadczeń alimentacyjnych, chociażby były już prawomocnie zasądzone, lecz jeszcze nie wyegzekwowane.” (Postanowienie SN z 26.01.2012 r., III CZP 91/11, LEX nr 1126435.) Zdaniem SN w okresie, kiedy świadczenia na wychowanie dziecka były realizowane miały uzasadnioną podstawę prawną, niezależnie czy były realizowane dobrowolnie czy mocą wyroku sądowego bądź pozasądowej ugody.  Tak długo jak mężczyzna był prawie uznanym ojcem dziecka przyczyniał się do zaspokojenia jego potrzeb bytowych dziecka należy uznać, że spełniał swoje podstawowe obowiązków rodzicielskie. 

Natomiast przyznanie mężczyźnie, którego ojcostwo zostało unieważnione możliwości domagania się zwrotu dotychczasowo wypłaconych alimentów jako nienależnych mogłoby na gruncie prawnym rodzić dalej idące konsekwencje np. w postaci równoczesnej konieczności uznania za bezskuteczne wszystkich czynności prawnych, w których reprezentował dziecko jako przedstawiciel ustawowy.